Społeczeństwo cyfrowe Europy – raport DESI 2021

Kapitał ludzki to jeden z czterech głównych obszarów tematycznych opisywanych w “Indeksie gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego” (Digital Economy and Society Index, DESI). Corocznie wydawany raport jest efektem prowadzonego od 2014 r. przez Komisję Europejską monitoringu postępu państw członkowskich Unii Europejskiej w zakresie cyfryzacji. Zaprezentowane tam diagnozy zwracają uwagę władz krajowych i unijnych na elementy, które powinny być traktowane priorytetowo w planowanych działaniach. Jak wygląda obraz społeczeństwa cyfrowego Europy w najnowszym raporcie? Dowiesz się z tego artykułu.

Autor obrazka: Markus Spiske, źródło: unsplash.com

“W przyszłości musimy polegać na obywatelach silnych cyfrowo i posiadających umiejętności cyfrowe, na sile roboczej posiadającej umiejętności cyfrowe oraz ekspertach z dziedziny technologii cyfrowych. Aby z powodzeniem poradzić sobie z tendencjami demograficznymi i zniwelować występujące niedobory wykwalifikowanej siły roboczej w kontekście cyfrowej i zielonej transformacji, konieczne będzie podjęcie zdecydowanych działań.”

Od takich słów rozpoczyna się w raporcie DESI 2021 część poświęcona kapitałowi ludzkiemu, wskazując w ten sposób kierunek rozwoju na co najmniej kolejną dekadę. A jaki jest punkt wyjścia, a więc aktualny stan społeczeństwa cyfrowego w Europie?

 

Kapitał ludzki w Europie – charakterystyka ogólna

W raporcie DESI 2021 wskaźnik kapitału ludzkiego obejmuje dwa elementy – “umiejętność korzystania z internetu” oraz “umiejętności zaawansowane i rozwój”. Pierwszy powstaje w oparciu o częstotliwość i złożoność wykorzystywania urządzeń cyfrowych i internetu. Drugi zawiera w sobie informacje o liczbie specjalistów z zakresu technologii teleinformatycznych (ICT), absolwentów takich kierunków oraz przedsiębiorstw inwestujących w rozwój pracowników w tym obszarze.

Obecnie nieco ponad połowa Europejczyków posiada podstawowe umiejętności cyfrowe (56 proc.) i w zakresie oprogramowania (58 proc.). Jednocześnie widoczna jest wielka dysproporcja między osobami młodszymi (do 24 roku życia) i lepiej wykształconymi, a osobami w wieku powyżej 55 lat i będącymi na emeryturze. Wśród tych pierwszych podstawowe umiejętności posiada ponad 80 proc., wśród drugich tylko około 30 proc. Widoczna jest też różnica między mieszkańcami miast i terenów wiejskich. Tam podstawowe umiejętności posiada odpowiednio 62 i 48 proc. osób.

Korzystanie z internetu

Kwestia korzystania z internetu przez Europejczyków wygląda znacznie lepiej niż ich zdolności cyfrowe. 91 proc. wszystkich gospodarstw domowych w Europie posiada dostęp do sieci. 86 proc. obywateli korzysta z internetu regularnie (co najmniej raz w tygodniu), a blisko 80 proc. robi to codziennie lub prawie codziennie.

W Danii, Luksemburgu i Szwecji jedynie 1 proc. obywateli nie korzystało nigdy z internetu. Są jednak również kraje takie jak Grecja czy Bułgaria, gdzie brak styczności z siecią deklaruje około 20 proc. mieszkańców.

 

Bariery w dostępie do internetu

Jak pokazuje raport DESI 2021, są cztery główne przyczyny, z powodu których Europejczycy nie mają dostępu do internetu w domu. Na pierwszy plan wysuwają się dwie: brak potrzeby lub zainteresowania oraz niewystarczające umiejętności. Wskazało je po 45 proc. respondentów. ¼ badanych wskazywała na wysokie koszty sprzętu a 23 proc. na wysoką cenę usług.

 

Specjaliści i absolwenci kierunków teleinformatycznych

Na rynku europejskim, podobnie jak i na całym świecie, widoczny jest brak pracowników wykwalifikowanych w zakresie technologii teleinformatycznych. 55 proc. przedsiębiorstw próbujących w 2020 r. zatrudnić kogoś z takimi kompetencjami zgłaszało problem ze znalezieniem odpowiedniego kandydata. Jeszcze większe braki odczuwalne są w kluczowych aktualnie obszarach – cyberbezpieczeństwie i analizie danych. 

Nakłada się na to również brak odpowiednich specjalistycznych programów edukacyjnych w zakresie sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa i inżynierii kwantowej. Nie dziwi w tym kontekście, że ponad 70 proc. firm uznaje brak osób o odpowiednich kwalifikacjach cyfrowych za przeszkodę w dalszym rozwoju.

W 2020 r. w Unii Europejskiej zatrudnionych było 8,4 mln specjalistów z obszaru ICT, co stanowi 4,3 proc. wszystkich pracowników. 3,1 mln (blisko 37 proc.) spośród nich zatrudnionych było w dwóch krajach członkowskich – w Niemczech i Francji.

Kobiety w ICT

Aspektem, na który zwraca się uwagę w raporcie DESI 2021 jest odsetek kobiet zatrudnionych na stanowiskach specjalistycznych z zakresu technologii teleinformatycznych. W całej Unii Europejskiej stanowiły one w 2020 r. 18,5 proc. specjalistów. Najwięcej, bo prawie ⅓, stanowią one w Bułgarii. Natomiast w krajach takich jak Czechy, Malta i Węgry, prawie 9 na 10 specjalistów ICT to mężczyźni.

 

Absolwenci kierunków z obszaru ICT

Wzrastające zapotrzebowanie na rynku na pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje cyfrowe skutkuje zwiększającą się liczbą absolwentów odpowiednich szkół i kierunków studiów. Ich liczba nadal jest jednak zbyt mała żeby zapełnić wszystkie wakujące stanowiska.

Najnowsze dane wskazują, że w skali całej Unii Europejskiej absolwenci szkół i kierunków teleinformatycznych stanowili 3,9 proc. wszystkich kończących szkoły. Największy ich odsetek był w Estonii (8 proc.), Irlandii (7,8 proc.) i Finlandii (7,4 proc.). Jednocześnie w Belgii, Cyprze, Portugalii i Włoszech stanowili oni mniej niż 3 proc. absolwentów.

Poprawa umiejętności cyfrowych pracowników

Dla części firm sposobem na posiadanie odpowiednio wykwalifikowanych cyfrowo pracowników jest zapewnienie im szkoleń. ⅕ wszystkich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej zapewnia zatrudnionym kursy i szkolenia z zakresu technologii teleinformatycznych. W segmencie MŚP jest to 18 proc. firm, natomiast wśród dużych przedsiębiorstw odsetek ten wynosi aż 68 proc.

Wśród krajów wyraźnym liderem jest Finlandia, gdzie szkolenia zapewnia 38 proc. firm. Wynik powyżej 30 proc. osiągnęła również Belgia, Dania i Szwecja. Na drugim końcu skali jest Bułgaria i Rumunia, gdzie działania takie podejmuje odpowiednio 7 i 6 proc. przedsiębiorstw.

 

Cyfrowy kompas 2030 – plany na przyszłość

W marcu 2021 r. Komisja Europejska przyjęła nową strategię rozwoju w sferze społeczno-gospodarczej – Cyfrowy kompas 2030. Określono w nim główne kierunki transformacji cyfrowej Europy.

W zakresie podstawowych umiejętności cyfrowych celem Unii Europejskiej na rok 2030 jest posiadanie ich przez minimum 80 proc. społeczeństwa. Będzie to jednak zadaniem niezwykle trudnym, zważywszy, że w okresie 2015-2019 wzrost ten wynosił rocznie jedynie 0,9 p.p. (z 54 do 56 proc.).

Ambitne są też plany względem liczby specjalistów z obszaru technologii teleinformatycznych. Zgodnie z Kompasem, w 2030 r. powinno ich pracować w krajach członkowskich Unii Europejskiej co najmniej 20 mln. Biorąc pod uwagę przyrosty z lat poprzednich, również w tym względzie osiągnięcie celu nie będzie zadaniem łatwym.